Nữ Thần Apsara, Vũ Nữ Apsara, Hình tượng Apsara, Apasa

Tên gọi Apsara

Apsara (tiếng Hindi:अप्सरा) là một dạng tiên nữ trong Ấn Độ giáo (Hindu) và thần thoại Phật giáo. Tiếng Việt thường dịch là nữ thần hay tiên nữ.

Apsara được biết đến rộng rãi với cái tên Apsara (អប្សរា) trong tiếng Khmer, và còn được gọi là Accharā trong tiếng Pāli, hoặc Bidadari (tiếng Mã Lai, Maranao), Biraddali (tiếng Tausug, Sinama), Hapsari / Apsari hoặc Widadari / Widyadari (tiếng Java), Helloi (tiếng Meitei) và Apson (tiếng Thái: อัปสร). Các bản dịch tiếng Anh của từ “Apsara” bao gồm “nymph”, “fairy”, “celestial nymph”, and “celestial maiden”.

Apsara mang hình dáng những cô gái có vẻ đẹp siêu nhiên. Truyền thuyết cho rằng họ có sắc đẹp tuyệt trần, phong cách thì thanh tao lại rất điêu luyện trong nghệ thuật múa hát, đàn nhạc.

Trong Ấn Độ giáo apsara là vị hôn phối của nam thần nhạc công gandharva và là tỳ nữ hầu hạ cho Indra. Trong khi gandharva tấu nhạc thì apsara múa hát, mua vui cho các thần linh.

Tượng Nữ Thần Apsara

Nguồn gốc Apsara:

Apsara đại diện cho một mô típ quan trọng trong các bức phù điêu bằng đá của các ngôi đền Angkorian ở Campuchia (thế kỷ 8 – 13 sau Công nguyên), tuy nhiên tất cả các hình tượng phụ nữ không được coi là apsara. Hòa hợp với sự kết hợp của vũ điệu với apsara của người Ấn Độ, các hình tượng phụ nữ Khmer đang nhảy hoặc đang sẵn sàng nhảy được coi là apsara; Các nhân vật nữ, được mô tả riêng lẻ hoặc theo nhóm, đang đứng yên và hướng về phía trước theo cách của những người canh gác hoặc người trông coi đền được gọi là devata.

Vào những năm 1940, Nữ hoàng Sisowath Kossomak Nearirath Serey Vatthana, vợ của Vua Norodom Suramarit, được gửi lời mời đến thăm trường tiểu học Sothearath. Khi ở đó, cô thấy cô chủ trường chuẩn bị một điệu nhảy angkor apsara đầy cảm hứng do các em nhỏ đang đi học biểu diễn trong trang phục apsara bằng giấy bao gồm Vương miện, Sampot và Hoa, tất cả đều ám chỉ Apsara được đại diện tại Angkor Wat. Nữ hoàng có ý tưởng dàn dựng lại điệu múa, điều này đã đưa cháu gái đầu tiên của bà, Công chúa Norodom Buppha Devi, con gái của Norodom Sihanouk, trở thành vũ công apsara chuyên nghiệp đầu tiên của kỷ nguyên hiện đại. Công chúa bắt đầu luyện tập vũ điệu năm 5 tuổi và múa điệu apsara lần đầu tiên trong nhiệm kỳ của Vua Norodom Sihanouk.

Hình tượng Apsara

Năm 1967, công chúa trẻ đẹp với bộ đồ lụa và trang sức lấp lánh, biểu diễn bên dưới những vì sao trên gian hàng mở bên trong các bức tường cung điện, cùng với đoàn múa hoàng gia và dàn nhạc pinpeat. Được chọn bởi bà của cô, Nữ hoàng Sisowath Kossomak, để trở thành một vũ công khi cô chỉ là một đứa trẻ. Cô đã đi lưu diễn khắp thế giới với tư cách là vũ công chính của vai apsara.

Vũ điệu Apsara

Vũ điệu Apsara được thể hiện bởi một người phụ nữ, được may trong trang phục truyền thống bó sát, có những cử chỉ duyên dáng, e ấp được biểu diễn để thuật lại những câu chuyện thần thoại cổ điển hoặc những câu chuyện tôn giáo.

Đặc trưng của múa Apsara là một vũ nữ chính và một nhóm vũ nữ biểu diễn các điệu múa tựa như những tiên nữ đang dạo chơi tại khu vườn hồng – nơi có những tiên nữ càng làm tăng vẻ đẹp của vườn hồng. Khác với những điệu múa truyền thống của các nước trên thế giới, múa Apsara đòi hỏi những động tác múa thật chậm rãi nhưng cũng phải rất tinh tế, thì mới toát hết được vẻ đẹp của người múa và nét độc đáo của điệu múa nghệ thuật này.

Múa Apsara

Khoảng thế kỷ thứ I, song song với Hindu giáo, điệu múa Apsara cũng du nhập vào đất nước chùa tháp và trở thành một môn nghệ thuật phát triển khá mạnh. Vào thời kỳ Angkor, điệu múa này chỉ được múa phục vụ cho các vị vua trong các ngày lễ trọng đại hay những dịp vinh danh các vị thần Hindu. Theo ghi chép vào triều đại vua Jayavarman thứ VII, số vũ nữ Apsara phục vụ trong triều đình có những khi lên tới 3.000 người – một con số khá lớn khi so sánh con số này với số dân sống tại kinh thành vào thời điểm đó.

Ban đầu, điệu múa Apsara tại Campuchia có nguồn gốc từ Hindu giáo, nhưng đến thế kỷ thứ XIII, điệu múa này khác đi đôi chút khi lấy cảm hứng từ nghệ thuật điêu khắc tinh xảo của Angkor và nghệ thuật chạm khắc Apsara tại các đền tháp của người Khmer cổ. Vì lẽ đó, mà điệu múa Apsara ngày nay mang đậm chất Khmer hơn nguyên bản điệu múa ban đầu, khi bắt đầu du nhập vào Campuchia. Đến thế kỷ XV, Apsara gần như không còn tồn tại hoặc tồn tại rất mờ nhạt khi nền văn minh Angkor bị tàn lụi. Tới cuối những năm 40 của thế kỷ 20, nhờ Hoàng hậu Sisowath Kossamak mà Apsara được phát triển mạnh trở lại.

Vũ Nữ Apsara

Ngày nay, điệu múa tiên nữ Apsara được biểu diễn trên các sân khấu hiện đại được cắt ngắn đi, động tác múa thoải mái và phóng khoáng hơn những điệu múa truyền thống. Tuy nhiên, nó vẫn giữ gìn được đặc trưng trong các động tác, bước di chuyển mang đậm nét truyền thống. Khi biểu diễn điệu múa này, các vũ công sẽ phải mặc những bộ trang phục khá cầu kỳ và nặng được thiết kế bó sát để trình diễn những động tác múa chậm nhưng tinh tế và thanh nhã cùng với dàn nhạc Pinpeat. Các cô gái múa điệu Apsara cũng rất duyên dáng, tràn đầy sức sống chính là biểu tượng tinh thần của người Khmer, bởi các vũ nữ phải có một thân hình cân đối, không béo và điều đặc biệt là họ phải chăm chỉ và kiên trì luyện tập những động tác tưởng như rất đơn giản, nhẹ nhàng.

Campuchia coi Apsara là điệu múa mang linh hồn và là tài sản lớn của đất nước, điệu múa thể hiện mong muốn về một cuộc sống thịnh vượng, thể hiện vẻ đẹp của thiên nhiên và người dân Campuchia.

Hình Tượng Apsara tại Việt Nam

Tại Việt Nam, hình tượng Apsara cũng được tìm thấy nhiều nơi trong nền văn hóa Champa cổ. Tượng Apsara được điêu khắc tỉ mỉ trên các tháp Chăm còn sót lại ở Trà Kiệu (Quảng Nam), Bình định. Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận và rải rác ở một vài nơi khác. Qua hình tượng Apsara, nền điêu khắc Champa đạt đến trình độ tinh xảo hiếm có, đóng góp một giá trị tinh túy vào kho tàng văn minh nhân loại.

hình tượng Apsara

Hầu hết các pho tượng được phát hiện tại các di chỉ có niên đại từ thế kỉ thứ 7 đến thế kỉ thứ 17. Trong đó, tượng vũ nữ Apsara ở bợ thờ Trà Kiệu Quảng Nam được xem là một tác phẩm tiêu biểu, đạt đến đỉnh cao nghệ thuật điêu khắc. Với dáng vẻ mềm mại, uyển chuyển, nụ cười thần bí, đôi chân thanh thoát chuẩn bị di chuyển theo nhịp điệu gợi cho ta các vũ điệu Tamia Tatih; Tamia Biyen, Tamia Tra trong truyền thuyết mà các hậu duệ của họ là thiếu nữ Chăm nối tiếp vũ điệu cổ xưa đang lưu truyền trong cộng đồng người Chăm cho đến ngày nay.

vũ nữ Apsara tại Mỹ Sơn

Nghệ thuật điêu khắc tượng Apsara vốn được các nhà nghiên cứu quan tâm từ nhiều thập kỉ trước. Nhìn từ bên ngoài, các bức tượng gần như trần trụi, lõa thể nhưng kì thực người nghệ sĩ đã khéo léo tạo dựng cho họ những bộ trang phục hết sức kín đáo vừa để phô bày vẻ đẹp, vừa giữ nét thanh cao, phù kowpj với thuần phong mỹ tục. Théo các nhà nghiên cứu, các nghệ nhân đã vừa khắc tạc khối thực (có thể nhìn thấy được) vừa tạo dựng khối ảo (chìm ẩn bên trong). Hầu hết các bức tượng đều được tạo tác với các đường cong mềm mại, thân thể đầy đặn, bộ ngực căng tràn sức sống. Tuy nhiên, để che đậy tính phàm tục, họ đã khéo léo tạo nên những bộ trang phục ôm sát người  kín đáo với những họa tiếc được tối giản hóa như viền cổ, khoanh tay, thắt lưng,… Trang phục lúc này chỉ còn là những biểu trưng đơn giản để đảm bảo phô bày vẻ đẹp thân thể một cách hết sứ ý nhị, tinh tế vô cùng.

Từ những khối đá vô hồn, qua bàn tay của người nghệ sĩ tài tình, làm hiện hình tiên nữ tuyệt sắc, các nghệ nhân đã làm một cuộc hóa thân tuyệt vời xảy ra ngay trước mắt ta. Apsara trong điệu múa bất tận đến ngàn năm sau. Mượn hình tượng nhiều ý nghĩa ấy, con người cũng đã gửi gắm vào đó những tâm tư, khát vọng và niềm mong mỏi về một cuộc sống yên bình, thịnh vượng và hạnh phúc. Apsara mãi mãi là một hình tượng đẹp cho người đời chiêm ngưỡng.

Trang phục của Tiên Nữ Apsara

– Mũ Đội Đầu:

Mũ của apsara có ba chóp nhọn hoặc không có, với hai hàng trang trí hình cầu giống như hình apsara ở Angkor Wat. Mũ của các vũ nữ cấp dưới thường có ba điểm và chỉ có một hàng trang trí hình cầu. Những chiếc vương miện này thường bao gồm những vòng hoa bằng tóc nhân tạo có trang trí công phu. Vương miện năm điểm thường xuyên vắng bóng trong các tiết mục nhảy hiện đại.

Vũ Nữ Apsara

– Phụ Kiện:

Cổ áo trang trí tròn (màu đỏ) này rất dễ nhìn thấy; được tìm thấy ngay dưới cổ, cổ áo được trang trí bằng các chi tiết trang trí bằng đồng màu vàng ánh kim và các thiết kế kết cườm. Các đồ trang trí cầu kỳ thường được trang trí duyên dáng trên hai hàng riêng biệt. Những đồ trang trí bằng đồng bổ sung được tìm thấy treo bên dưới những hàng này, dưới hình dạng của những mũi giáo cong vênh khó mô tả, trong đó lớn nhất nằm ở tâm.

Vũ Nữ Apsara

Hoa tai dạng dây buộc, được kết thành chùm, theo truyền thống thường kéo dài gần như đến vai. Đôi hoa tai lủng lẳng này chủ yếu được sao chép từ thiết kế của hoa ‘krorsang’ (một loại cây có gai lớn với quả chua) và được ưa thích hơn là hoa ‘mete’ (ớt), loại hoa có hình dáng kém đẹp hơn.

Có tổng cộng bốn loại trang sức đeo tay: kong rak, patrum, kong ngor và sanlek. Loại thứ nhất là một chiếc vòng tay nạm kim cương thực sự đẹp đẽ, một món trang sức đeo tay tinh xảo và trang nhã được trang trí theo kiểu cành cây, loại thứ hai là đồng dày màu vàng cuộn tròn giống như lò xo trong khi loại thứ ba (hai bộ là đeo) là những quả cầu / chùm quả cầu tròn nhỏ được kết nối tinh vi với nhau, chiếc vòng cuối cùng là một viên ngọc tròn dày được trang trí tinh xảo và được trang trí tốt. Ngoài ra, một vũ công Apsara có thể được tìm thấy đang đeo một vòng hoa nhài.

Hai loại trang sức bằng vàng ở mắt cá chân thường được vũ nữ Apsara đeo, loại thứ nhất là kong tong chhuk, thứ hai là kong ngor (hay kong kravel).

Sangvar là một dải hạt được trang trí lỏng lẻo được đeo chéo. Bông hoa vàng được coi là một yếu tố trang trí cơ thể, có thể đeo trên thắt lưng hoặc mang theo khi biểu diễn. Nó cũng có màu vàng và được làm bằng đồng dẻo mỏng.

Hình ảnh vũ nữ múa Apsara